Το σπήλαιο του Αγίου Γάλακτος είναι ένα από τα αρχαιότερα στην Ελλάδα με πολύ ενδιαφέρουσα μορφολογία. Είναι σύμπλεγμα τριών τουλάχιστον σπηλαίων (το μεγαλύτερο από τα οποία προχωράει σε βάθος 220μ) που εκτείνεται στη βάση ενός λόφου πάνω στον οποίο έχει κτιστεί ο ομώνυμος οικισμός στη βορειοδυτική Χίο. Στο συγκεκριμένο σπήλαιο εντοπίστηκαν προϊστορικά ευρήματα ήδη από το 1887, καθιστώντας έτσι το Άγιο Γάλας μία από τις πρώτες προϊστορικές θέσεις που καταγράφηκαν στον ελλαδικό χώρο. Στο σπήλαιο εγκαταστάθηκαν άνθρωποι από την πρώιμη Νεολιθική εποχή (6000-5000 π.Χ.) και έζησαν εκεί περίπου μέχρι το 2700 π. Χ. Κομμάτια από πήλινα αντικείμενα καθώς και κόκκαλα ζώων δείχνουν ότι ο χώρος χρησιμοποιήθηκε ως ιερό από την Αρχαϊκή ως τη Ρωμαϊκή εποχή.

Ανασκαφικές έρευνες το 1938 σε δύο σπηλιές έφεραν στο φως αγγεία, εργαλεία, θαλασσινά όστρεα, κόκκαλα αιγοπροβάτων κ.λπ. των Νεολιθικών χρόνων. Τα ευρήματα ανήκουν σε δύο διαφορετικές εποχές και φαίνεται ότι για ένα διάστημα ο χώρος ή δεν κατοικήθηκε ή άλλαξε κατοίκους. Όλα τα ευρήματα εκτίθενται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Χίου. Στο εσωτερικό του σπηλαίου υπάρχει περιορισμένης έκτασης, αλλά εντυπωσιακός λιθωματικός διάκοσμος. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η πολυδαίδαλη μορφολογία του και οι ασυνήθιστες μορφές που διανοίγονται στον λειασμένο από την δράση του νερού ασβεστόλιθο. Σύμφωνα με τη σπηλαιολόγο Άννα Πετρόχειλου που εξερεύνησε ένα μεγάλο μέρος του σπηλαίου, το Άγιο Γάλας θεωρείται ένα από τα σπανιότερα σπήλαια του είδους του, για τις οροφές του, για τον ιδιότυπο σταλακτικό διάκοσμο και τις γέφυρες που σχηματίστηκαν, καθώς το στροβίλισμα του νερού τρυπούσε το συμπαγή ασβεστόλιθο.

Πηγή: Χίος: Ιστορία και Τέχνη (Αθηνά Ζαχαρού-Λουτράρη)